هدیه ثبت‌نام در کلاس: ۲۰۰ هزار تومن اعتبار هدیه برای کلاس بعدی

سفال و سرامیک چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟ | توضیحی دقیق درباره یک سوء‌تفاهم رایج

در نگاه اول شاید به‌نظر برسد که «سفال» و «سرامیک» دو چیز کاملاً جدا از هم هستند. یکی سنتی است و یکی مدرن؛ یکی گلی و گرم، و دیگری براق و شیک.
اما واقعیت این است که این دو، بیشتر از چیزی که فکر می‌کنیم به هم شبیه‌ هستند—یا بهتر است بگوییم: در اصل، یکی هستند.
در این مقاله ابتدا بررسی می‌کنیم که اصلاً سفال و سرامیک چه هستند و سپس به این می‌پردازیم که چرا در فرهنگ عمومی، این‌ دو با یکدیگر متفاوت به نظر می‌رسند.

 

اصلاً سفال و سرامیک چه هستند؟

به‌طور کلی، هر شیئی که از گل ساخته شده و در کوره پخته شده باشد، یک نوع سرامیک محسوب می‌شود.
سرامیک‌ها طیف وسیعی از مواد غیر فلزی هستند که در دمای بالا پخته و سخت می‌شوند و در برابر آب و حرارت مقاوم‌اند. این تعریف شامل آجر، کاشی، چینی، پرسلان و البته سفال نیز می‌شود.

در زبان فارسی، معمولاً به آثاری که با گل رس ساخته و در دمای پایین‌تری پخته می‌شوند، «سفال» گفته می‌شود. اما واقعیت علمی این است که:

«سفال» ترجمه‌ی فارسی واژه‌ی «سرامیک» (Ceramic) است و این دو از نظر ماهیت، تفاوتی با هم ندارند.

بنابراین وقتی درباره‌ی ظروف گِلی، لعاب‌دار، تزئینی یا کاربردی صحبت می‌کنیم (چه آن‌ها را سفالی بنامیم و چه سرامیکی) در واقع داریم به یک نوع اثر سرامیکی اشاره می‌کنیم که از گل پخته‌شده ساخته شده است.

 

چرا تصور می‌کنیم سفال و سرامیک با هم متفاوت هستند؟

این تفاوت، بیشتر از آنکه علمی باشد، از ذهنیت فرهنگی ما ناشی می‌شود.
در ذهن بسیاری از ما، «سفال» یادآور این موارد است:

  • ظروف سنتی گِلی با لعاب‌های سبز، فیروزه‌ای یا قهوه‌ای
  • آثار تاریخی کشف‌شده از دوران باستان
  • سوغاتی‌هایی که در سفر به شهرهایی مثل لالجین، میبد، نطنز یا کلپورگان می‌بینیم

از سوی دیگر، «سرامیک» اغلب ما را به یاد مواردی مانند این می‌اندازد:

  • کاشی‌های براق و صنعتی
  • ظروف چینی سفید و صیقلی
  • محصولات مدرن مینیمال و صنعتی در دکوراسیون

این تفاوت در ظاهر و کاربرد باعث شده است که ما این دو واژه را متفاوت تصور کنیم، در حالی که از نظر ساختار، فرایند تولید و ماهیت، تفاوتی با یکدیگر ندارند.

 

از منظر علمی، سفال و سرامیک چه تفاوتی دارند؟

واقعیت این است که هیچ تفاوت علمی مشخصی بین سفال و سرامیک وجود ندارد.
هر دو از ترکیب خاک، آب و حرارت ساخته می‌شوند و در دسته‌ی سرامیک‌های سنتی قرار می‌گیرند. تفاوت‌ها، تنها در نوع خاک، دمای پخت، نوع لعاب و سبک اجرا قابل‌ مشاهده هستند و این‌ها نیز بیشتر جنبه‌ی تخصصی و هنری دارند تا تعریف علمی جداگانه.

برای مثال:

  • سفال‌هایی که با گل رس قرمز یا قهوه‌ای ساخته می‌شوند و در دمای ۹۰۰ تا ۱۰۰۰ درجه سانتی‌گراد پخته می‌شوند، از نظر فنی نوعی سرامیک کم‌دمای متخلخل محسوب می‌شوند.
  • ظروف چینی یا پرسلان، از گل سفید یا کائولن ساخته می‌شوند و در دمای بالاتر از ۱۲۵۰ درجه پخته می‌شوند، اما همچنان در دسته‌ی کلی سرامیک قرار دارند.

 

جمع‌بندی: تفاوتی نیست، فقط واژه‌ها متفاوت‌اند

اگر بخواهیم به‌صورت خلاصه بگوییم:

  • سفال و سرامیک هر دو در دسته‌ی کلی سرامیک‌ها قرار می‌گیرند.
  • تفاوتی که در ذهن ما شکل گرفته، بیشتر حاصل ظاهر و تجربه‌ی فرهنگی ما از این واژه‌ها است.
  • از نظر علمی و صنعتی، سفال یکی از انواع سرامیک محسوب می‌شود.

در نتیجه، آنچه امروز به‌عنوان ظروف «سفالی» یا «سرامیکی» شناخته می‌شود، همگی زیرمجموعه‌ی سرامیک هستند—و تفاوت آن‌ها بیشتر در سبک، متریال و دمای پخت است، نه در ماهیت اصلی.